Hoe coach je op gedrag zonder je eigen perspectief in te brengen?
Coachen op gedrag is een kunst. Het vraagt van coaches een unieke vaardigheid: hun eigen perspectief “in de koelkast zetten” en volledig aansluiten bij de gedachten en ervaringen van de coachee. Dit klinkt eenvoudig, maar in de praktijk blijkt het vaak uitdagend. Er ligt een valkuil op de vloer: de goedbedoelde zend-drang van de coach.
Hoe zorg je ervoor dat jouw observaties, suggesties of adviezen niet de overhand nemen, maar dat het perspectief van de coachee leidend blijft?
Waarom gedrag centraal staat
Gedrag is een direct resultaat van gedachten, emoties en overtuigingen. Wanneer een coachee bijvoorbeeld vastloopt in een bepaalde situatie, biedt gedragscoaching niet alleen inzicht in wat er gebeurt, maar ook in waarom het gebeurt. Het coachingsproces draait hierbij niet om de antwoorden van de coach, maar om de vragen die de coachee zichzelf stelt. Hoe je deze vragen effectief vormgeeft, is cruciaal. Deze bepalen namelijk direct de gedachten, emoties en overtuigingen. Met een juiste vraag neem je letterlijk de regie in handen waar de coachee over nadenkt.
Van observeren naar vragen stellen
Een belangrijk uitgangspunt is dat je observaties als coach niet direct uitmondt in conclusies of adviezen. Het gebruik van goed geformuleerde vragen helpt de coachee om tot eigen inzichten te komen. Onderstaand overzicht laat zien hoe je het verschil maakt tussen iets dat voortkomt vanuit de coachee en iets dat voortkomt vanuit de coach.
Zou je… versus Ik zou…
In plaats van je eigen advies te geven, vraag je de coachee naar hun ideeën en mogelijkheden. Dit zet hen in de actiestand.Denk je… versus Ik denk…
Het uitnodigen van reflectie helpt de coachee bij het onderzoeken van hun overtuigingen. Vermijd hierbij het projecteren van je eigen gedachten.Kun je… versus Je kunt…
Door vragen te stellen in plaats van mogelijkheden te benoemen, geef je de coachee ruimte om zelf met oplossingen te komen.Ik ervaar dat je… versus Volgens mij gebeurt er…
Bij observaties over gedrag is het belangrijk om neutraliteit te behouden. Gebruik spiegelen om de coachee zich bewust te maken van hun acties zonder oordeel.Ik voel dat… versus Je bent zeker…
Laat je eigen emoties achterwege en help de coachee hun eigen emoties en overtuigingen te onderzoeken.
Samenvatten en spiegelen
Een andere belangrijke techniek is spiegelen. Het doel is om bewustzijn en inzicht te vergroten bij de coachee zonder dat je jouw eigen interpretaties, oordelen of adviezen toevoegt. In plaats daarvan houd je de coachee een “spiegel” voor, zodat zij beter begrijpen wat ze denken, voelen of doen. Dit doe je door de woorden van de coachee zoveel mogelijk te herhalen. Dit voorkomt dat je zelf gaat invullen of reconstrueren wat er gezegd wordt. Door simpelweg samen te vatten, blijft de focus op de coachee en kunnen ze zelf reflecteren op wat ze hebben gezegd. Dit helpt niet alleen bij het behouden van de regie, maar zorgt ook voor verdieping in het gesprek.
Een paar voorbeelden:
Hoe werkt spiegelen in coaching?
Woordelijk spiegelen:
Je herhaalt (bijna letterlijk) wat de coachee heeft gezegd. Dit helpt de coachee om stil te staan bij hun eigen woorden. Bijvoorbeeld:- Coachee: “Ik vind het lastig om mijn team te motiveren.”
- Coach: “Je vindt het lastig om je team te motiveren?”
Emotioneel spiegelen:
Je benoemt de emoties die je waarneemt, zodat de coachee zich bewust wordt van wat ze voelen. Bijvoorbeeld:- Coachee: “Het voelt alsof alles op mijn schouders ligt.”
- Coach: “Het klinkt alsof je je overbelast voelt.”
Non-verbaal spiegelen:
Je reflecteert op wat je ziet in de lichaamstaal van de coachee. Bijvoorbeeld:- Coachee zucht diep en kijkt naar beneden.
- Coach: “Ik merk dat je diep zucht en naar beneden kijkt. Wat gebeurt er op dit moment?”
Samenvattend spiegelen:
Je vat samen wat de coachee heeft gedeeld, zodat zij het geheel nog eens kunnen horen en eventuele nieuwe inzichten kunnen opdoen. Bijvoorbeeld:- Coachee: “Ik weet niet of ik geschikt ben voor deze rol. Aan de ene kant vind ik het uitdagend, maar aan de andere kant ben ik bang dat ik fouten maak.”
Coach: “Als ik je goed begrijp, voel je je enerzijds gemotiveerd door de uitdaging, maar ben je ook bang dat je fouten zult maken?
Waarom is spiegelen effectief?
Bevordert zelfreflectie: De coachee hoort hun eigen gedachten en gevoelens terug, waardoor ze deze op een andere manier kunnen bekijken.
Vergroot bewustzijn: Spiegelen helpt de coachee om zich bewuster te worden van emoties, overtuigingen of gedragspatronen.
Creëert helderheid: Het voorkomt dat de coachee verdwaalt in hun eigen verhaal en brengt focus aan.
Toont empathie: Door actief te luisteren en te spiegelen, voelt de coachee zich gehoord en begrepen.
Wat spiegelen níet is
Spiegelen is geen papegaaienwerk. Het gaat er niet om dat je mechanisch herhaalt wat de coachee zegt, maar dat je met aandacht en inlevingsvermogen reflecteert op wat er daadwerkelijk gebeurt. Daarnaast voeg je geen eigen interpretatie of oordeel toe.
Resultaat: Coachee in regie
Wanneer je als coach deze technieken effectief toepast, ontstaat een ruimte waarin de coachee eigenaarschap voelt over hun gedrag en de bijbehorende verandering. Ze worden uitgedaagd om zelf te denken, zelf te reflecteren en zelf de volgende stappen te bepalen. Dit is essentieel voor duurzame gedragsverandering.
In het coachingsproces draait alles om het verschuiven van perspectief: van de coach naar de coachee. Door je eigen gedachten, adviezen en analyses los te laten, maak je ruimte voor de coachee om te groeien, te leren en zich te ontwikkelen. Het is deze focus die coaching effectief maakt en blijvende impact creëert.