De kracht van gewoontes

De kracht van gewoontes – Een frisse kijk op Duhiggs bestseller

Charles Duhiggs bestseller “Macht der Gewoonte” onthult hoe onze dagelijkse routines – vaak onbewust – onze levens vormgeven. Het boek laat zien dat gedragsverandering niet zo mysterieus is als het lijkt; door je gewoontes te doorgronden kun je een rijker, leuker en succesvoller leven creëren. Zowel persoonlijk, als in het bedrijfsleven.

Gedrag versus gewoontes

Het onderscheid tussen gedrag en gewoontes is essentieel. Al het handelen dat we verrichten is gedrag, maar niet elk gedrag is een gewoonte. Een gewoonte is een handeling die automatisch plaatsvindt, zonder bewuste overweging. Daardoor blijkt het aanpassen ervan een behoorlijke uitdaging te zijn. Denk bijvoorbeeld aan je voornemen om gezonder te eten of meer te bewegen – vaak struikel je over die oude, vertrouwde patronen. Ook in het bedrijfsleven is dit waar. Als we afspreken pro-actiever te zijn, of actief te luisteren, vallen we toch vaak terug in oud gedrag.

De drijvende kracht achter ons handelen

Duhigg legt uit dat meer dan 40 procent van onze dagelijkse activiteiten automatisch verloopt. Deze ‘macht der gewoonte’ bepaalt vaak onbewust onze resultaten. Het geheim zit hem in wat hij beschrijft als de ‘gedragslus’: een cyclus bestaande uit drie onderdelen – de trigger, de routine en de beloning. De trigger zorgt ervoor dat je een behoefte voelt, waarna je automatisch een routine in gang zet om die behoefte te vervullen, waarna je beloningen ervaart die je gedrag versterken.

Een praktijkvoorbeeld: Het koekjesmoment

Duhigg deelt een persoonlijk verhaal over zijn gewoonte om elke werkdag een calorie-rijk koekje te halen. Wat begon als een onbewuste handeling, bleek voor hem een sociaal ritueel te zijn. Rond drie uur ’s middags verliet hij zijn bureau om met collega’s bij de cafetaria even bij te praten – en zo werd het koekje minder belangrijk. Door zijn trigger en beloning te herkennen, kon hij zijn routine aanpassen en het koekje achterwege laten.

Voorbeelden uit het bedrijfsleven

De principes van gedragsverandering en de macht van gewoontes zijn niet alleen toepasbaar in ons persoonlijke leven, maar ook in het bedrijfsleven. Neem bijvoorbeeld een kantoor setting waarin efficiëntie en continue verbetering centraal staan:

Efficiënte werkprocessen: In een kantooromgeving kan een team besluiten om een dagelijkse stand-up meeting in te voeren. De trigger is het begin van de werkdag; de routine is het korte, gestructureerde overleg waarin iedereen zijn prioriteiten deelt en obstakels bespreekt; en de beloning is de verbeterde samenwerking en verhoogde productiviteit. Dit soort meetings wordt vaak ingevoerd als onderdeel van een lean transformatie om onnodige tijdverspilling te voorkomen en de focus te behouden.

Nog een slag dieper: de nieuwe dagstart wordt getriggerd door het begin van de werkdag. In de dagstart (of welk willekeurig overleg) zelf vinden ook gewoontes en gedragingen plaats. Reflecteer eens op het volgende:

- Welke routines zie ik terug in de bestaande overleggen?

- Welk gedrag wil ik zien? En wat levert dat op?

- Hoe kan ik dat nieuwe gedrag stimuleren (triggeren)?

- Welke beloning zou helpen om dat nieuwe gedrag positief te bekrachtigen?

In de praktijk van Leanprofs halen we er vaak snel 20% overlegtijd uit door nieuwe gewoontes uit te lokken en te borgen.

Enkele andere inspirerende voorbeelden uit de trainingen van Leanprofs:

Juridische procedures stroomlijnen: Bram en Mirjam zorgden ervoor dat juridische procedures op orde kwamen. Door vaste routines te implementeren, wisten zij maar liefst €500.000 per jaar te besparen.

Grip op inkoopkosten: Alex realiseerde een besparing van 40% op inkoopkosten. Door duidelijke processen en verbetermaatregelen in te voeren, kreeg hij ook meer plezier in zijn leidinggevende rol – een win-win situatie.

Voorraad en werkprocessen optimaliseren: Fleur bracht de voorraad onderhanden werk van 140 orders terug naar 0, wat niet alleen de efficiëntie verhoogde maar ook rust in het team creëerde.

Verbeterde werkomgeving en teamresultaten: Lisette wist binnen drie maanden een betere werkomgeving neer te zetten, waardoor het team eindelijk de kwartaaldoelen behaalde.

Eigenaarschap en kostenbesparing: Tilman introduceerde duidelijk eigenaarschap in zijn team, wat niet alleen de samenwerking verbeterde, maar ook leidde tot een jaarlijkse besparing van €60.000.

Samenwerking en procesoptimalisatie: Tom voorkwam een boete van meer dan 1 miljoen euro door betere samenwerking en slimme procesaanpassingen, wat de algehele efficiency aanzienlijk verhoogde.

Stakeholder-afstemming en kwaliteitsverbetering: Kathlyne en Chermaine besparen gezamenlijk 4 uur werk per dag door de afstemming met stakeholders te verbeteren en de kwaliteit van het proces enorm te verhogen.

Administratieve processen stroomlijnen: Judith en Jayne hebben de administratieve verwerking van assets zo ingericht dat zij maandelijks maar liefst 60 uur werk besparen.

Hoe verander je een gewoonte?

Het model dat Duhigg voorstelt, is een praktische leidraad voor gedragsverandering. Door eerst de trigger te identificeren, vervolgens de routine te vervangen door een gezonder alternatief en tot slot een passende beloning te kiezen, kun je stap voor stap je gewoontes aanpassen. Deze methode, in de psychologie ook bekend als “habit reversal training”, wordt ingezet bij het doorbreken van ongewenst gedrag zoals roken of overmatig snacken.

Hoe doe je dit in teamverband?

Het toepassen van deze gedragsveranderingsprincipes kan in een teamomgeving zelfs nog krachtiger zijn. Wanneer teamleden samen hun werkprocessen analyseren, ontstaan er gemeenschappelijke inzichten die leiden tot een uniforme aanpak en cultuurverandering. Een team kan als volgt te werk gaan:

Collectieve gedragsanalyse: Begin met een gezamenlijke sessie waarin iedereen zijn eigen ‘gedragslus’ deelt. Identificeer triggers die leiden tot inefficiënties of miscommunicatie, en bespreek samen welke routines aangepast kunnen worden. Dit creëert niet alleen bewustwording, maar ook een gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid.

Samen nieuwe routines ontwerpen: Nadat de triggers zijn herkend, is het tijd om als team nieuwe routines te ontwikkelen. Bijvoorbeeld, als blijkt dat medewerkers vaak zoeken naar documenten, kan het team samen een gestandaardiseerd, centraal systeem implementeren. Dit zorgt voor een uniforme aanpak, waar iedereen van profiteert.

Collectieve beloningen en successen vieren: Het is belangrijk om de behaalde verbeteringen te vieren. Of het nu gaat om een efficiëntere workflow, een snellere probleemoplossing of een gelukkiger team, het gezamenlijk erkennen van deze successen versterkt de nieuwe gewoontes en motiveert het hele team om door te gaan.

Positieve gewoontes opbouwen

Het toepassen van deze inzichten is niet alleen nuttig om van slechte gewoontes af te komen, maar ook om nieuwe, positieve routines te creëren. Neem bijvoorbeeld mijn eigen ervaring: als avondmens was het een enorme uitdaging om ’s ochtends vroeg op te staan voor mijn persoonlijke ontwikkelingssessies. Door een vast ochtendritueel in te bouwen en het principe van trigger, routine en beloning toe te passen, is dit uiteindelijk een vaste gewoonte geworden. Nu voelt het bijna raar om langer in bed te blijven liggen!

Drie praktische oefeningen

Wil je zelf aan de slag met het veranderen van je gewoontes? Probeer dan de volgende stappen:

• Identificeer de trigger: Schrijf op wanneer en waarom je de oude, negatieve gewoonte vertoont.
• Pas de routine aan: Bedenk wat je in plaats daarvan zou willen doen.
• Kies een beloning: Zorg voor een positieve beloning die de nieuwe gewoonte versterkt.

Het pad naar gedragsverandering vraagt om tijd, geduld en doorzettingsvermogen, maar het is absoluut haalbaar. Begin klein, bijvoorbeeld met een “mini habit” of een één-minuut actie, en bouw zo stap voor stap aan een betere versie van jezelf – zowel op persoonlijk vlak als in de professionele omgeving.